انواع اضافه کاری و هر آنچه که باید درباره قوانین و محاسبه آن بدانید - وبلاگ نت مالزی

به گزارش وبلاگ نت مالزی، یکی از موضوعات مهم در محیط کار برای کارمندان و کارگران ایرانی، موضوع اضافه کار است. اضافه کاری یکی از راه های خوب و مناسب برای کسب عایدی بیشتر کارگران و کارمندان است. بنابراین محاسبه اضافه کاری و نحوه پرداخت آن یکی از دغدغه های همیشگی کارگران و کارمندان بوده است. در این مقاله کوشش می کنیم تا تمام جزئیات درباره انواع اضافه کاری و نحوه محاسبه و شکل پرداخت آن را آنالیز کنیم.

اضافه کاری چیست؟

برای درک مفهوم انواع اضافه کاری و نحوه محاسبه آن باید ابتدا با تعریف ساعت کاری در قانون کار آشنا شویم. آن چنان که در قانون کار تعریف شده است، تمامی کارمندان و کارگران باید 44 ساعت از هفته را در اختیار کارفرمایان خود قرار دهند. طبق ماده 51 قانون کار، ساعت کاری زمانی است که کارگر و یا کارمند، زمان و نیروی خود را برای انجام کار در اختیار کارفرما می گذارد.

اگر عدد 44 را بر 6 روز کاری تقسیم کنیم، به عدد 7 ساعت و 20 دقیقه در هفته می رسیم که در ادارات ایران به طور عرفی 8 ساعت در روز تعریف شده است؛ بنابراین هر اندازه از کار اضافه ای که کارفرما بیش از این اندازه در روز از کارگر یا کارمند خود بخواهد، اضافه کاری به شمار میرود و مشمول محاسبه اضافه کاری خواهد بود.

اکنون با آگاهی از این قوانین می توانیم اضافه کاری را این گونه تعریف کنیم:

هر اندازه ساعت کاری بیش از آنچه در قانون به صورت صریح اعلام شده و یا در طی قرارداد بر آن توافق شده است، اضافه کاری خواهد بود و نحوه محاسبه آن باید متفاوت باشد.

انواع اضافه کاری

اضافه کاری انواع مختلفی دارد که هرکدام به شکل متفاوتی مشمول محاسبه اضافه کاری می گردد. قبل از این که در این بخش انواع اضافه کاری را توضیح دهیم، باید مشخص کنیم کارگر یا کارمند تحت چه شرایطی مشمول اضافه کاری می گردد و اضافه کاری چه شرایطی دارد. برای اضافه کاری باید شرایط ماده 59 قانون کار رعایت گردد. این قانون عبارت است از:

الف) موافقت کارگر

ب) پرداخت 40٪ اضافه مزد هر ساعت کاری

از آن جایی که در بیشتر موارد، حقوق کارگران به صورت ماهیانه پرداخت می گردد، محاسبه دستمزد انواع اضافه کاری هم به صورت ماهیانه صورت می گیرد.

1- تعطیل کاری

طبق ماده 63 قانون کار، تعطیلات رسمی موجود در تقویم و 11 اردیبهشت به عنوان روز کارگر برای کارگران ایرانی روز تعطیل به شمار میرود. کار کردن در این روز مشمول محاسبه اضافه کاری 40٪ می گردد.

2- آدینه کاری

طبق ماده 62 قانون کار، روز آدینه برای کارگران روز تعطیل به شمار میرود. در روز آدینه چون همه جا تعطیل است و خانواده ها می توانند در کنار یکدیگر از این تعطیلات استفاده نمایند، محاسبه اضافه کاری در روز آدینه با سایر روزهای تعطیل فرق دارد و هم شامل 40٪ اضافه مزد برای آدینه کاری و هم شامل 40٪ اضافه مزد برای تعطیل کاری می گردد.

3- شب کاری

شب کاری یکی دیگر از انواع اضافه کاری به شمار میرود؛ با این تفاوت که کارگر در ساعات شب تا صبح فعالیت می نماید. این امر، کار طاقت فرسایی است. کارمند باید با گذشت زمان، خستگی بی خوابی را هم متحمل گردد.

نحوه محاسبه شب کاری به این صورت است: بابت هر ساعت کار در شب، علاوه بر دستمزد ساعت کاری عادی، 35٪ اضافه مزد هم به کارگر تعلق خواهد گرفت. البته شب کاری فقط به کارگران و کارمندان غیرنوبتی تعلق می گیرد.

قانون اضافه کاری در وزارت کار

در قوانین کار وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی چند قانون مشخص در حوزه اضافه کار و محاسبه اضافه کاری وجود دارد که در بندهای قبلی به برخی از آنها پرداخته شد و در اینجا به طور مختصر به آنها اشاره می کنیم.

الف) طبق ماده 59 که در آن شرایط اضافه کاری ذکر شده است، اضافه کاری در درجه اول باید با رضایت کارگر باشد و با هر ساعت کار عادی 40٪ اضافه مزد به کارگر پرداخت گردد.

ب) ماده 62 که در آن روز آدینه برای کارگران تعطیل رسمی اعلام شده است، کار کردن کارگران در آن مشمول 40٪ اضافه کار در روز آدینه و 40٪ اضافه کار روز تعطیل می گردد.

ج) ماده 63 که طبق آن 11 اردیبهشت به عنوان روز کارگر برای کارگران تعطیل با مزد است، کار کردن در این روز مشمول 40٪ اضافه مزد می گردد.

د) ماده 56 قانون کار که طبق آن، کارگری که در طول ماه به طور نوبتی کار می نماید و نوبت های کار وی در صبح و عصر واقع می گردد 10٪ و چنانچه نوبت ها در صبح و عصر و شب قرار گیرد 15٪ و در صورتی که نوبت ها به صبح و شب و یا عصر و شب بیفتد 22.5٪ علاوه بر مزد به عنوان فوق العاده نوبت کاری دریافت خواهد نمود.

انواع شیفت های کاری

قبل از پرداختن به انواع شیفت کاری بهتر است تعریفی از شیفت کاری یا نوبت کاری داشته باشیم. منظور از نوبت کاری، هر نوع کاری است که در خارج از ساعت معمول کار روزانه (6 صبح الی 6 بعد از ظهر) انجام گردد یا به تعریف دیگر، هر پرسنل در روز موظف است در یک ساعت خاصی در سازمان حاضر گردد و تا مدت زمان معینی در سازمان کار کند که این موارد تحت عنوان شیفت کاری تعریف می گردد.

انواع شیفت کاری عبارت است از:

1- شیفت های ثابت شب

این مورد شامل نوبت کاری در شب و یا انواع دیگر شیفت ثابت مانند شیفت ثابت عصر یا شیفت هایی می گردد که قبل از ساعت 6 صبح آغاز می گردد.

2- شیفت های چرخشی

در این مورد، زمان کاری از روز به عصر یا روز به شب تغییر می نماید که به صورت هفتگی یا ماهیانه است.

3. شیفت کاری فشرده هفتگی

این مورد شامل کار 3 الی 4روزه با مدت زمان 10 تا 12 ساعت می گردد.

طبق ماده 56 قانون کار، مزایای شیفت صبح و عصر 10 درصد، مازاد دستمزد نوبت های صبح، شب و عصر 15 درصد و مزایای علاوه بر مزد نوبت صبح و شب 22.5 درصد است. درصد اضافه حقوق نوبت شب و عصر هم 22.5 است.

ساعت کار کارگران طبق قانون کار

طبق ماده 51 قانون کار، ساعت کار کارگران اینطور تعریف شده است: ساعت کار در این قانون مدت زمانی است که کارگر نیرو یا وقت خود را به منظور انجام کار در اختیار کارفرما قرار می دهد . به غیر از مواردی که در این قانون مستثنی شده است، ساعات کار کارگران در شبانه روز نباید از 8 ساعت تجاوز نماید. در تبصره یک این ماده قانون آمده است:

کارفرما با توافق کارگران، یا نماینده یا نمایندگان قانونی آنان، می تواند ساعات کار را در برخی از روزهای هفته کمتر از اندازه مقرر و در دیگر روزها اضافه بر این اندازه مشخص کند؛ به شرط آن که مجموع ساعات کار هر هفته از 44 ساعت تجاوز نکند.

در ماده 52 هم برای کارهای سخت زیرزمینی آمده است:

در کارهای سخت و زیان آور و زیرزمینی، ساعات کار نباید از 6 ساعت در روز و 36 ساعت در هفته تجاوز نماید.

فرمول و نرخ ساعت اضافه کاری

فرمول و نرخ اضافه کاری در سال 1401 به توضیح زیر است:

ضریب اضافه کاری مطابق قانون کار برابر با 1.4 است؛ یعنی فرد بابت هر ساعت اضافه کار، 40 درصد بیشتر از دستمزد یک ساعت کار عادی دریافت می نماید و نرخ اضافه کاری برابر با حقوق پایه فرد و یا جمع حقوق پایه، حق مسکن و حق بن فرد با توجه به نظر کارفرما است.

طبق این تعریف به فرمول زیر می رسیم:

کارکرد اضافه کاری × 1.4 × (220 ÷ (حق مسکن در حکم + حق بن در حکم + حقوق پایه در حکم)) = دستمزد اضافه کاری

برای روشن تر شدن موضوع محاسبه اضافه کاری، 3 نمونه از نحوه استفاده این فرمول را برای شما توضیح می دهیم:

شغل هایی که از یک شرکت یا نهاد (اعم از دولتی و خصوصی) حقوق ثابت دریافت می نمایند و ساعت کار ثابت و مشخصی دارند، اضافه کار دریافت می نمایند. بعلاوه افرادی که قراردادهای کاری منطبق با قوانین وزارت کار با شرکت ها و نهادها امضا می نمایند، مشمول محاسبه اضافه کاری می شوند. کارمندان، کارگران، بخشی از نظامیان و … بخشی از مشاغلی هستند که اضافه کار دریافت می نمایند.

چه شغل هایی اضافه کار دریافت نمی نمایند؟

شغل های آزادی که نه حقوق ثابت از جایی دریافت می نمایند و نه ساعت کار مشخصی دارند، مشمول محاسبه اضافه کاری نمی گردد. بعلاوه این افراد قراردادی که منطبق بر قوانین وزارت کشور باشد با شرکت ها و نهادها ندارند. مشاغل آزاد، اینترنتی، فریلنسری و … از جمله این مشاغل هستند.

جمع بندی

اضافه کاری مانند ساعات کار ماهانه قوانینی دارد و کارفرما برای محول نمودن اضافه کار به کارمندانش، باید بر اساس قوانین وزارت کار عمل کند. بنابراین اگر حقوق ثابت دریافت می کنید و ساعت کار مشخصی دارید، به موارد گفته شده در مطلب بالا دقت داشته باشید تا حقوقی را دریافت کنید که استحقاقش را دارید.

در این مقاله سعی کردیم به تعریف انواع و نحوه محاسبه اضافه کاری بپردازیم. آیا موضوع دیگری هست که به آن اشاره نکرده باشیم؟ سپاس گزار خواهیم بود اگر نکات و تجربیات خودتان را با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.

جدیدترین آگهی های استخدام را ببینید