سیاه ترین فروردین تهران - وبلاگ نت مالزی

به گزارش وبلاگ نت مالزی، رکورد 10 ساله آلودگی هوای تهران در نخستین ماه سال شکسته شد. با وجود اینکه فروردین به طور سنتی پاک ترین ماه هر سال به شمار می آید و معمولا بیشترین تعداد روزهای پاک در این ماه ثبت می گردد، اما سال جاری تعداد روزهای آلوده در این ماه با افزایشی کم سابقه روبه رو و رکورد تازه ای ثبت شد. فروردین سال جاری تهرانی ها هفت روز هوای ناسالم تنفس کردند و این تعداد روز آلوده از سال 1391 تا به امروز سابقه نداشته است. پیش از این سیاه ترین فروردین در سال 1390 رقم خورده بود که در مجموع هوای تهران به مدت 11 روز در آن ماه ناسالم بود. هر چند در یک نگاه کلی این طور به نظر می رسد که توفان و گرد و غبار زمینه ساز ثبت این رکورد شده است، اما به نظر می رسد سرمنشأ آلودگی هوا در آغاز سال 1401 تنها ریزگردها نیستند و توافق خاموش برای تردد خودروهای آلاینده در تهران نیز در ثبت این رکورد نقش داشته است. استمرار این فرایند که به ثبت سیاه ترین فروردین مرکز منجر شد، خطر ثبت آلوده ترین زمستان تهران را نیز در پی دارد.

به گزارش دنیای اقتصاد، در نخستین ماه امسال تهرانی ها به مدد سفرهای نوروزی و سبک شدن بار ترافیک در معابر شهر توانستند دو روز هوای پاک با شاخص کیفیت هوای تا 50 واحد تنفس نمایند. هر چند تعداد روزهای پاک فروردین امسال نسبت به سال 1400 تغییری نداشت، اما آلودگی هوا در این ماه با افزایش قابل توجهی روبه رو شد، به نحوی که در این ماه در مجموع به مدت هفت روز شاخص 24 ساعته کیفیت هوای تهران از 100 واحد فراتر رفت که از این تعداد پنج روز هوا برای گروه های حساس ناسالم شد (شاخص بین 101 تا 150) و یک روز شرایط قرمز با شاخص بین 151 تا 200 حاکم بود و همه شهفرایندان هوای ناسالم تنفس کردند. بعلاوه یک روز با شاخص بیش از 300 واحد (شرایط خطرناک) در این ماه سپری شد که در برخی ساعات آن روز شاخص لحظه ای به 500 واحد یعنی سقف حدود آلودگی هم رسید. چنین حجمی از انتشار آلاینده ها در هوا حتی در سال 90 که آلوده ترین سال در دهه گذشته بوده نیز، سابقه نداشته است و در آن سال فقط در برخی روزها هوا بسیار ناسالم با اندازه شاخص 200 تا 300 واحد ثبت شده بود.

اگرچه منشأ وقوع شرایط خطرناک در روز بیستم فروردین 1401 توفان حامل گردوغبار بود که از کشورهای عربی وارد ایران شد و یک به یک استان ها را در نوردید تا به تهران و سپس استان های شمال شرق کشور رسید و اغلب استان های کشور را یک به یک با آلودگی درگیر کرد، اما دقت در توالی روزهای آلوده نشان می دهد علاوه بر روزهای 19 تا 21 فروردین که گرد و خاک عامل آلودگی هوا بود، در دو مقطع زمانی دیگر نیز هوای دودی، آسمان بهاری تهران را مکدر نموده بود. یکی از این دو مقطع زمانی بلافاصله پس از اتمام تعطیلات نوروزی و دیگری در فاصله روزهای 23 تا 25 فروردین بود. به این ترتیب تنها منشأ افزایش غلظت آلاینده ها در هوای تهران طی فروردین، توفان حامل ریزگرد نبوده و در روزهای دیگر ذرات معلق با قطر کوچک تر از 5/ 2 میکرون که در تهران عمدتا از اگزوز خودروها منتشر می گردد، عامل آلوده ساز هوا بوده اند.

آنالیز ها از کارگردان فروردین پرآلوده تهران نشان دهنده یک توافق خاموش بر سر مماشات نسبت به تردد خودروهای آلاینده هوا و انتها سخت گیری هایی است که در سال 97 با هدف بهبود هوای مرکز آغاز شد. سال 97 به پیشنهاد مدیران ارشد در معاونت حمل و نقل و ترافیک وقت تهران طی همکاری مشترک میان پلیس و شهرداری، برخورد با خودروهای دیزلی آلاینده در مبادی ورودی شهر آغاز شد. روال کار به این ترتیب بود که خودروهای سنگین در ورودی های اصلی تهران به صورت رندم به وسیله پلیس متوقف و با استفاده از تجهیزات سیار معاینه فنی، به لحاظ سلامت موتور و مقدار آلایندگی آنالیز می شدند. اطلاع رسانی گسترده درباره آغاز این طرح سبب شد تعداد زیادی از راکبان خودروهای سنگین ناگزیر به مراجعه به مراکز معاینه فنی شوند و نسبت به برطرف نقص احتمالی که موجب تشدید انتشار آلاینده ها در هوا می گردد، اقدام نمایند. حضور ایستگاه های معاینه فنی سیار در مبادی ورودی اگرچه همچنان ادامه دارد، اما به نظر می رسد سخت گیری سال های 97 و 98 در این زمینه صورت نمی گیرد. مهم ترین علامت کاهش سخت گیری نسبت به دیزلی های آلاینده این است که همانند سال های مذکور اطلاع رسانی گسترده در این رابطه صورت نمی گیرد و در نتیجه راکبان خودروهای سنگین مانند گذشته نسبت به اخذ معاینه فنی و کنترل دودزایی خودروی خود حساسیت ندارند.

رهگیری ناقص خودروهای آلاینده

بنا بر اعلام ستاد معاینه فنی شهر تهران طی سال گذشته 4148 دستگاه خودروی سنگین در واحدهای سیار کنترل معاینه فنی کنار جاده ای مورد ارزیابی نهاده شد که 22 درصد از این تعداد فاقد معاینه فنی بودند. بعلاوه پس از آزمون مجدد آلایندگی تمام خودروها، 18 درصد در آزمون آلایندگی مردود شدند. در قالب این طرح، پارسال برای 1188 دستگاه خودروی سنگین به علت نداشتن معاینه فنی یا دودزا بودن جریمه به وسیله پلیس صادر و معاینه فنی 288 دستگاه خودرو نیز ابطال شده است. به این ترتیب به علت اینکه جدیت در برخورد با دیزلی های آلاینده دست کم در اطلاع رسانی های عمومی درباره طرح های مربوطه، کمرنگ تر شده است، در عمل همچنان تعداد زیادی از این خودروها بدون داشتن معاینه فنی در سطح شهر تردد می نمایند که با توجه به کنترل رندم آنها در مبادی ورودی، طبعا روزانه تعداد زیادی از این خودروهای فاقد معاینه فنی بدون دردسر وارد محدوده شهری تهران می شوند.

اما در گام بعدی، زمانی که یک خودروی دیزلی توانست بدون دردسر وارد شهر گردد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ انتظار این است که دوربین های کنترل ترافیک در سطح شهر پلاک این خودروها را به لحاظ داشتن یا نداشتن گواهی معاینه فنی معتبر ارزیابی نمایند و در صورت فقدان معاینه فنی اعمال قانون شامل جریمه و ممانعت از حرکت خودرو صورت گیرد.

آنالیز دنیای اقتصاد نشان می دهد چنین سرنوشتی در انتظار خودروهای دیزلی بدون معاینه فنی نیست و تنها آن دسته از خودروهایی که وارد محدوده طرح ترافیک و کنترل آلودگی (زوج و فرد سابق) شوند، اعمال قانون خواهند شد. هرچند مشاهدات عینی از تردد خودروهای سنگین دودزا در سطح شهر، منعکس نماینده مماشات با آنها بود، اما این واقعیت که در همه جای شهر خودروهای آلاینده رهگیری نمی شوند به تایید رسمی نیز رسیده است. سال گذشته عبداله متولی، مدیر امور اجرایی معاینه فنی خودروهای کشور علت بی رغبتی به دریافت گواهی معاینه فنی از سوی گروهی از مالکان خودرو را این طور تشریح کرد: همچنان در خارج از محدوده کاهش آلودگی هوای کلان شهرها (در تهران محدوده زوج و فرد سابق به عنوان محدوده کاهش تعریف شده است)، اغلب شهفرایندان به علت عدم ثبت تخلف نداشتن گواهی معاینه فنی و در نتیجه عدم اعمال قانون از جانب پلیس راهور، خود را ملزم به اخذ گواهی معاینه فنی نمی بینند.

مدیرعامل اتحادیه حمل و نقل همگانی کشور ادامه داد: با توجه به تردد بیش از 18 میلیون خودروی مشمول معاینه فنی در کشور در سال 99 تنها برای 11 میلیون گواهی معاینه فنی صادر شده که این البته به معنای حضور 11 میلیون خودرو در مراکز معاینه نیست، چراکه بر اساس جدول سن مرز فرسودگی، برخی خودروها موظف به 2 تا 3 بار اخذ گواهی معاینه فنی در سال هستند و بر این اساس تعداد خودروهای مراجعه نماینده برای اخذ معاینه فنی بسیار کمتر از آمار مذکور است.

این خبر تایید رسمی عدم رهگیری خودروهای فاقد معاینه فنی خارج از محدوده های ترافیکی موسوم به کاهش( LEZ) در کلان شهرها است که انگیزه مراجعه به مراکز معاینه فنی را از مالکان خودروهایی که در محدوده مرکزی شهر تردد نمی نمایند، سلب نموده است و همین موضوع سبب شده با وجود اینکه هر سال 200 تا 300 هزار خودرو بر شمار خودروهایی که مشمول دریافت معاینه فنی هستند افزوده می گردد، آمار مراجعه به مراکز معاینه فنی تهران حداقل طی سه سال اخیر بدون تغییر باقی بماند. به این ترتیب در حال حاضر فقط نیمی از خودروهای پلاک تهران که ملزم به انجام معاینه فنی هستند، برای انجام این آزمون به مراکز مجاز مستقر در شهر تهران مراجعه می نمایند.

جریمه ناکافی نداشتن معاینه فنی

از سوی دیگر جریمه خودروهای فاقد معاینه فنی روزانه 50 هزار تومان بوده و سال هاست مبلغ آن به روز نشده است. این مبلغ که دیگر حتی برای خودروهای سواری شخصی نیز فاقد بازدارندگی است، برای خودروهای سنگین دیزلی که نسبت به حمل بار اقدام می نمایند، به مراتب ناچیزتر به شمار می آید و نمی تواند آنها را مجاب به انجام به موقع معاینه فنی کند. این در حالی است که همین جریمه ناچیز هم فقط در صورتی که خودروهای آلاینده وارد محدوده مرکزی شهر شوند، اعمال می گردد.

در حالی که سقف عوارض روزانه تردد در محدوده طرح ترافیک حدود 100 هزار تومان تعریف شده، جریمه 50 هزار تومانی روزانه برای نداشتن معاینه فنی حداقل برای خودروهای باری به واسطه کسب عایدی قابل توجه از ترددهای روزانه، کمترین بازدارندگی را نخواهد داشت.

تغییر تعریف خودروی فرسوده

آمار پلیس راه کشور از فرسوده بودن 32 درصد ناوگان باری کشور حکایت دارد؛ به این معنا که سن این ناوگان از 25 سال عبور نموده است؛ اما از آنجا که تعریف خودروی فرسوده در قانون تغییر نموده است، عملا هیچ منعی برای تردد این خودروها اعمال نمی گردد و کنترل معاینه فنی آنها اهمیتی بیش از پیش پیدا نموده است.

در پی طرح یک شکایت به دیوان عدالت اداری در سال 99، آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک در سال گذشته به نحوی تنظیم شد که معیار معین فرسودگی به کلی دستخوش تغییر شده است. این آیین نامه در جلسه 9 خرداد 1400 هیات وزیران به تصویب رسید و برای اجرا ابلاغ شد.

بر اساس آیین نامه فوق، شاخص سن مرز فرسودگی به جای سن فرسودگی معین شده و خودروهای مشمول ملزم به افزایش دفعات سالانه معاینه فنی و افزایش هزینه های تردد هستند. به این ترتیب مالک وسیله نقلیه در سنین بالاتر برای اطمینان از صحت عملکرد آن، باید در بازه های زمانی کوتاه تری اقدام به معاینه فنی کند.

در واقع خودروها از این به بعد موظف هستند وقتی به سن مرز فرسودگی می رسند، سالانه و به تعداد دفعات بیشتری که در قانون معین شده، برای انجام معاینه فنی اقدام نمایند. در صورتی که این خودروها پیروز به اخذ گواهی معاینه فنی شوند، همچنان امکان تردد خواهند داشت، حتی اگر در مرز سن فرسودگی باشند.

بر اساس این آیین نامه، سن مرز فرسودگی برای خودروهای شخصی شامل سواری و ون 15 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی، دو مرتبه (6 ماه یک بار) در سال معین شده است. برای خودروهای عمومی شامل تاکسی سواری و ون بنزینی و دوگانه سوز، پایه گازسوز و برقی نیز، سن مرز فرسودگی به ترتیب 8، 10 و 14 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن مرز فرسودگی برای هریک از آنها به ترتیب، چهار مرتبه (سه ماه یک بار) در سال و سه مرتبه (چهار ماه یک بار) در سال معین شده است.

سن مرز فرسودگی برای مینی بوس و میدل باس درون و برون شهری دیزلی، پایه گازسوز و برقی (منوط به بازسازی با رعایت قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی) به ترتیب 8، 10 و 20 سال و تعداد دفعات معاینه فنی پس از رسیدن به سن فرسودگی برای هریک از آنها سه مرتبه (چهار ماه یک بار) در سال، برای اتوبوس برون شهری و کشنده، کامیون و کامیونت، سن مرز فرسودگی به ترتیب 10 و 16 سال و تعداد معاینه فنی پس از رسیدن به این سن، به ترتیب برای هریک از آنها سه مرتبه (چهار ماه یک بار) در سال خواهد بود.

طبق گزارش آسیب شناسی قانون هوای پاک که از سوی مرکز پژوهش های مجلس در بهمن سال 1400 منتشر شد، تعداد خودروهای فرسوده تا انتها سال 99 به یک میلیون و 754 هزار دستگاه می رسد. البته این تعداد طبق قانون قدیم هوای پاک (فقط سن وسیله نقلیه) محاسبه شده است. بنابر تعریف نو خودروی فرسوده، سن دیگر به تنهایی ملاک نیست و اگر خودرویی پس از سن به اصطلاح مرز فرسودگی دو مرتبه متوالی در آزمون معاینه فنی مردود گردد، در این صورت خودروی فرسوده محسوب می گردد.

آمار تعداد خودروهایی که از سن مرز فرسودگی عبور نموده اند، زمانی تامل برانگیز می گردد که آمار سالانه خودروهای اسقاط شده نیز با آن مقایسه گردد. بنابر اعلام پلیس راهور، پارسال حدود

20 هزار خودرو در کشور اسقاط شده که این تعداد فقط یک درصد از کل خودروهایی است که از سن فرسودگی عبور نموده اند. کارشناسان معتقدند در شرایطی که اسقاط خودروهای فرسوده با این فرایند کند انجام می گردد، تغییر تعریف خودروی فرسوده در قانون سبب شده زمینه مماشات با تردد ناوگان آلاینده هوا بیشتر گردد و عواقب آن در امسال مشهود خواهد شد.

کاربراتوری های بلاتکلیف

برابر آیین نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک، تردد وسایل نقلیه کاربراتوری شامل تاکسی های بنزینی و دوگانه سوز و موتورسیکلت های بنزینی کاربراتوری در شهرهای دارای اولویت آلایندگی، از ابتدای سال 1401 ممنوع اعلام شده است و این خودروها مشمول تمام محدودیت های خودروی فرسوده می شوند.

به این ترتیب در تهران از ابتدای 1401 باید تردد خودروهای کاربراتوری در محدوده موسوم به کاهش (پهنه زوج و فرد سابق) ممنوع و بر اساس ماده 18 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مشمول جریمه 200 هزار تومانی گردد. بعلاوه قاعدتا عوامل کنترل ترافیک در صورت مشاهده تردد خودروهای ممنوعه در محدوده مذکور باید آنها را به پارکینگ انتقال دهند.

اما به علت مخالفت پلیس راهور و آنچه نامناسب بودن شرایط کشور برای اجرای این قانون خوانده شده، عملا کاربراتوری ها بدون منع و محدودیت در همه جای شهر تردد می نمایند و مراکز معاینه فنی نیز همانند روال گذشته نسبت به انجام معاینه فنی خودروهای کاربراتوری مراجعه نماینده و صدور گواهی در صورت احراز شرایط اقدام می نمایند. در تهران با توجه به حذف سن فرسودگی اکنون آمار دقیقی از خودروهای فرسوده وجود ندارد اما برآورد می گردد این تعداد در حال حاضر به حدود 400 هزار دستگاه رسیده باشد که خودروهای کاربراتوری را نیز شامل می گردد.

مجموعه فرایندی که اکنون در برخورد با خودروهای آلاینده در پیش گرفته شده است، از کمرنگ شدن عزم و اراده برای مقابله با دودزاهای دیزلی در ورودی تهران تا غفلت در رهگیری خودروهای آلاینده در کل پهنه مرکز و در کنار آن تغییر در تعریف فرسودگی خودروها می تواند همان گونه که سیاه ترین فروردین تهران پس از سال 90 را رقم زد، به ثبت آلوده ترین زمستان مرکز در یک دهه اخیر منجر گردد.