امکان مدیریت برنامه های عمرانی در نقشه باستان شناسی ایران وجود دارد - وبلاگ نت مالزی

به گزارش وبلاگ نت مالزی، رئیس پژوهشکده باستان شناسی یکی از مهم ترین ویژگی های نقشه باستان شناسی ایران را امکان مدیریت برنامه های عمرانی دانست و توضیح داد: هر کاوشی که صورت می گیرد، هر مقاله، کتاب و بروشوری که منتشر می گردد باید در اختیار نقشه باستان شناسی قرار گیرد تا به صورت تصویری و توصیفی ضمیمه نقشه پایه گردد.

به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، روح الله شیرازی بابیان این که باستان شناسی امروز همراه، همگام و هم رأی با سایر علوم در حال ارتقا است و گستردگی استفاده از تجهیزات کارآمد و به روز در آن دور از انتظار نیست توضیح داد: نقشه باستان شناسی ایران نیز جدای از این موارد نبوده و با برنامه ریزی متناسب باقابلیت های علمی ـ آموزشی موجود کوشش دارد تا بهینه و مؤثر بتواند احتیاجهای باستان شناسی را رفع سازد.

او گفت: نقشه باستان شناسی به صورت مجموعه ای دیجیتالی از داده های باستان شناسی به صورت توصیفی بر روی داده های مکانی جانمایی شده و با استفاده از فن آوری رایانه ای قابلیت های گسترده سنجش، آنالیز و برنامه ریزی را دارد.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی اضافه کرد: ایجاد یک نقشه باستان شناسی بسیار دقیق نه تنها می تواند به شناخت و معرفی باستان شناسی ایران کمک کند، بلکه می تواند از آسیب های جدی احتمالی ناشی از پیشرفت صنعتی و عمرانی کشور بر سرمایه های فرهنگی ما جلوگیری کند.

تعریف و اهداف تهیه نقشه باستان شناسی کشور

او در ادامه بابیان این که ایده تهیه نقشه باستان شناسی ایران به صورت رسمی توسط مرحوم دکتر عزت ا... نگهبان حدود 53 سال پیش مطرح شده است، گفت: نسبت به آن موقع که برای تکمیل اطلاعات احتیاج به فیش برداری و تهیه بایگانی بود امروز اهداف گسترده تر و تجهیزات پیشرفته تر شده اند.

شیرازی با اشاره به این که سال 1386 گروه نقشه باستان شناسی تصمیم به اجرای طرح نقشه باستان شناسی با استفاده از فنّاوری به روز و کارآمد گرفت، اضافه کرد: طی جلسات برگزارشده چگونگی نقشه تهیه باستان شناسی، قابلیت ها، ویژگی ها و ... آنالیز شد.

نقشه باستان شناسی باید چگونه باشد

او بابیان اینکه نقشه باستان شناسی ایران در راستای اهداف کوتاه، بلند، میان مدت و بلندمدت شکل گرفته و بر اساس این اهداف، دارای مجموعه ای کامل از آثار باستان شناسی ایران خواهد بود، توضیح داد: لایه های اطلاعاتی مربوطه به باستان شناسی ایران و سایر علوم میان رشته ای بر اساس احتیاج بر روی نقشه باستان شناسی جانمایی خواهند شد.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی با اشاره به این نکته که لایه های مربوط به محیط زیست ایران، منابع معدنی، زمین شناسی، اقلیم، مکان های سیاسی، تقسیمات کشوری و ... نقشه پایه را شکل می دهند، اضافه کرد: در این نقشه پایه انبوهی اطلاعات مکانی خواهیم داشت که می توان تئوری و فرضیات باستان شناسی را بر روی آن پیاده سازی کرد؛این نقشه می تواند در سنجش فعالیت های عمرانی استفاده شود و پوشش آثار باستان شناسی ایران را با توجه به لایه های اطلاعاتی دیگر (الگوی استقرار) دارا باشد.

او این نقشه را دارای قابلیت سنجش، برنامه نویسی، برنامه ریزی و بروز رسانی دانست و اضافه کرد: نقشه باستان شناسی محدودیت بزرگنمایی (مقیاس) ندارد، اطلاعات توصیفاتی هر اثر بر روی آن جانمایی شده و امکان ویرایش اطلاعات و ایجاد خروجی متناسب با برنامه های معرفی و آموزش را دارد.

شیرازی در تشریح قابلیت های نقشه باستان شناسی گفت: این نقشه به صورت دیجیتالی به راحتی اجرا می شود، احتیاجی به کارگیری نرم افزارهای پیچیده و تخصصی نداردومی تواند با نرم افزارهای رایگان Open Source سازگار باشد.

او مهمترین ویژگی های نقشه باستان شناسی را وجود لایه های اطلاعاتی دقیق، سازگار با نرم افزارهای سبک، قابل سنجش و قابل ویرایش با امکان تهیه خروجی مناسب دانست.

ویژگی های نقشه باستان شناسی

رئیس پژوهشکده باستان شناسی با بیان این که اطلاعات موجود در نقشه باستان شناسی به دو فرمت وکتور (خطی) و رستر (ترسیمی) تهیه می شود، گفت: فرمت وکتور دارای کیفیت بی انتهاست و قابلیت اتصال به لایه های اطلاعاتی و جامعه آماری را دارد.

او هر وکتور را متشکل از سه شکل هندسی نقطه، خط و سطح دانست که توصیفات ابعاد، اندازه و شکل وکتور را داراست .

شیرازی اضافه کرد: به بیان ساده اگر نقطه ای داشته باشیم که معرف یک اثر باستانی است، می تواند اطلاعات مربوط به اثر را در خود ذخیره کند و بنا بر تعریف کاربر، شکل مخصوص به خود را داشته باشد.

او با بیان این که داده های رستری تصاویری هستند که کوچکترین جز آن ها یک پیکسل نامیده می شودوهر پیکسل بسته به فرمت از ترکیب چند رنگ ساخته شده که نمایش دقیقی از تصویر را نشان می دهد، اضافه کرد: این داده ها مربوط به تصاویر هوایی، تصاویر ماهواره ای، نقشه های قدیمی اسکن شده و مانند آن ها هستند.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی اضافه کرد: تمام اطلاعات مربوطه مختصات دقیق جغرافیایی را دارند و به اصطلاح ژئورفرنس هستند، بنابراین همپوشانی دقیق در آن ها وجود دارد و هر مکان بر روی تصویر یا نقشه مربوط به آن جانمایی می شود.

او اضافه کرد: مختصات جغرافیایی استفاده شده در نقشه باستانشناسی به دلیل دقت بالا عموماٌ بر مبنای مختصات جغرافیایی UTM است.

قابلیت های نقشه باستان شناسی

شیرازی با بیان این نکته که اطلاعات نقشه باستان شناسی قابل ویرایش، سنجش و آنالیز است، توضیح داد: هر اطلاعاتی اعمم از وکتور یا رستر می تواند در این قالب ویرایش شود، بنابراین با استفاده از سنجش از دور می توان کروکی آثار، منحنی میزان زمینی و هوایی، ارتفاعات از سطح دریا یا از سطح زمین، شکل، مساحت، محیط، محدوده عرصه و حریم، داده های اطلاعاتی مانند زمین شناسی، خاکشناسی، آبشناسی، هیدرولوژی و ... را بر روی آن معین کرد؛ در خاتمه هر کدام از این اطلاعات قابل ایجاد خروجی برای کتاب، بروشور، مقاله و ... هستند.

او با بیان این که اطلاعات نقشه باستان شناسی قابل سنجش و پایش هستند و می توان دقت نقشه را با توجه به داده های اطلاعاتی بالا برد، گفت: می توان در سنجش بعضی نظریات مانند تئوری سیستم ها، الگوی استقرار مکانی آثار، نظریات مکان مرکزی و سیستم باز و بسته به سنجش و ارزیابی دست یافت.

ارتقای نقشه باستان شناسی

رئیس پژوهشکده باستان شناسی با تأکید بر این نکته که نقشه باستان شناسی هرگز متوقف نخواهد شد،گفت: انبوه اطلاعات باستان شناسی ایران و اطلاعات پایه همواره در حال فراوری است که به همین نسبت باید وارد نقشه شود، منظور از نقشه موجودی حال حاضر نیست.

او حال حاضر را همین لحظه خواند و گفت: برای جبران این مورد نقشه باستان شناسی احتیاج به اتصال به اینترنت پر سرعت و دریافت داده های مکانی و پایه ای اساسی است.

شیرازی با بیان این نکته که امروز در تهیه نقشه باستان شناسی کمی عقب هستیم، اضافه کرد: برای جبران این شرایط باید با تجهیزات روز کوشش مستمر انجام داد به نحوی که هر اثری که شناسایی می شود، هر کاوشی که انجام می گیرد، هر مقاله، کتاب و بروشوری که منتشر می شود باید در اختیار نقشه باستان شناسی قرار گیرد تا به صورت تصویری و توصیفی ضمیمه نقشه پایه شود.

او نقشه باستان شناسی ایران را از مهترین سرمایه های میراث فرهنگی کشور دانست که بیش از 4 دهه کوشش و جدیت و اجرای برنامه های آنالیز و شناسایی برای تکمیل آن اجرا شده است و پهنه سرزمین ایران را پوشش می دهد.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی با بیان این که در طی این سال ها از روش های متفاوتی برای تکمیل نقشه باستان شناسی استفاده شده و در این راه افت و خیزهایی هم وجود داشته است، اضافه کرد: امروز با بهره برداری از فن آوری های مدرن و کوشش های مستمر سربلند هستیم که برنامه تکمیل نقشه باستان شناسی با اهداف بلند مدت تدوین شده است و با حمایت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با گام های بلند، آهسته و پیوسته پیش می رود.

او با بیان این که سامانه تحت وب نقشه باستان شناسی با بیشترین کیفیت و امکان بهره برداری مدون شده است، تصرح کرد: در فاصله سال های 1396 تا به امروز برنامه های نقشه باستان شناسی ایران با تکمیل ورود مکانی، تکمیل اطلاعات توصیفی، به روزرسانی نقشه پایه، اجرای کارگاه آموزشی، آنالیز درخواست های آنالیز و شناسایی، عرصه و حریم و کاوش به همراه آنالیز طرح های عمرانی به صورت کامل و پیوسته صورت گرفته است.

شیرازی گفت: می دانیم که با توجه به ظرفیت های موجود و ناگواری هایی که در گذشته بر سر نقشه باستان شناسی ایران آمده هنوز کاستی هایی وجود دارد که رفع کردن آن ها جز با کمک باستان شناسان، همکاری استان ها و تجهیز نقشه باستان شناسی میسر نخواهد بود.

برنامه تکمیل نقشه باستان شناسی و احتیاجمندیهای آن

او در تشریح برنامه تکمیل نقشه باستان شناسی به جانمایی آثار ثبتی در نقشه باستان شناسی ایران اشاره نمود و گفت: در بانک اطلاعاتی نقشه باستان شناسی، تعداد 26 هزار و665 پرونده ثبتی تا سال 1386 موجود است که بسکمک از آن ها تاکنون جانمایی نشده اند.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی با تأکیدبر ورود اطلاعات پرونده های چند سال اخیر در نقشه باستان شناسی گفت: با توجه به نواقص عمده پرونده های قدیمی از جمله فقدان مختصات جغرافیایی، نبود راستا دسترسی یا کروکی اثر و حتی نشانی نامعین اثر، جانمایی آن ها در بعضی موارد زمان بر و با دشواری روبرو است.

او اعلام نمود: در دهه 90 خورشیدی در جلساتی که با اداره ثبت آثار ایران برگزار گردید، دستورالعمل های نقشه باستان شناسی در اختیار این اداره نهاده شد تا سهولت در جانمایی آثار برقرار باشد.

تکمیل اطلاعات مربوط به مکان هایی که هنوز آنالیز نشده اند

شیرازی با بیان این که در روی نقشه باستان شناسی فضاهای خالی فراوانی دیده می شود که یا هنوز آنالیز

نشده اند و یا اطلاعات مربوط به آن ها موجود نیست ،گفت: این مسأله شامل همه استان های کشور می شود.

او اضافه کرد: طرح هایی در اولویت آنالیز و شناسایی قرار می گیرند که پیش از این برنامه پژوهشی در آن مناطق انجام نشده یا دقیق و منظم نبوده و با خطاهای اطلاعاتی روبرو است.

تصحیح خطاهای موجود در اطلاعات نقشه باستان شناسی

رئیس پژوهشکده باستان شناسی، اطلاعاتی که تاکنون بر روی نقشه باستان شناسی ایران جانمایی شده را شامل نام اثر، نام آنالیز نماینده، ارتفاع از سطح دریا، دوره اثر و توضیحات مربوط به اثر دانست و گفت: پیش از این توضیح بسکمک از اطلاعات با برنامه های ناسازگار با زبان فارسی نوشته شده اند که ناخوانا بوده و تصحیح می شوند.

او در ادامه در مورد تکمیل شبکه های پوششی نقشه باستان شناسی گفت: در سال 1392 با برنامه ریزی در نقشه باستان شناسی تمام ایران به شبکه های 10 در 10 کیلومتر مربع براساس سیستم UTM شبکه بندی و هر شبکه براساس ترتیب عددی از مختصات جغرافیایی نامگذاری شد.

شیرازی گفت: شماره هر اثر در هر شبکه با توجه به پیشوند آن و در هر محدوده از 101 به نسبت فراوانی آثار یافت شده، معین می شود زیرا که بیشتر تراکم آثار در هر مربع تا پیش از این به 83 اثر در شبکه پوششی بر می شود.

به گفته رئیس پژوهشکده باستان شناسی، این نامگذاری مانند کدملی باستان شناسی اثر است که هم به مختصات جغرافیایی اثر اشاره دارد و هم برای هر اثر بصورت ویژه ثبت شده و هیچ آثاری کد مشترک نخواهند داشت.

تهیه بانک اطلاعاتی جامع نقشه باستان شناسی

او در ادامه با بیان این که کشور ایران، دارای آثار باستانی متنوع و گسترده ای است که طی سال های متمادی مورد آنالیز نهاده شده است، گفت: بعضی از این اطلاعات که به صورت مستندات مکتوب در سیستم GIS وارد شده اند، به دلیل عدم تجمیع در پایگاه داده ها به صورت پراکنده و ناهمگون قرار دارند و امکان تحلیل سیستمی وجود ندارد.

شیرازی اضافه کرد: لازم است سامانه ای تحت وب بر پایه یک پایگاه داده متمرکز مکانی طراحی و پیاده سازی شود، در این سامانه کارشناسان هر استان امکان ورود و ویرایش اطلاعات آثار را دارند و بر اساس تائید بخش نقشه باستان شناسی ایران، اطلاعات توصیفی و تصویری به عنوان لایه هایی مجزا وارد سیستم می شوند.

او با بیان این که قابلیت های تحلیلی بر اساس مکان و ویژگی های توصیفی جهت احتیاجهای مدیریتی و آمایشی در این سامانه پیش بینی شده است، اضافه کرد: این نمایش و طبقه بندی عوارض به دلخواه کاربر بر اساس نشانه های استاندارد یک نقشه مانند سمبل، رنگ، اندازه و یا بر اساس همپوشانی لایه های مختلف باستان شناسی و لایه های عمومی (تقسیمات سیاسی و ...) انجام می شود و براساس مقادیر توصیفی یا تعریف متغیرهای پرسش و پاسخ می توان به تحلیل هایی جامع دست یافت.

رئیس پژوهشکده باستان شناسی گفت: سازماندهی و سهولت دسترسی به لایه های وکتوری و رستری از جمله اهداف این سامانه به شمار می رود.

تهیه بسته نرم افزاری نقشه باستان شناسی ایران

رئیس پژوهشکده باستان شناسی گفت: این بسته نرم افزاری برای اطلاع رسانی از میزان اطلاعات موجود در نقشه باستان شناسی به استان ها آماده شده است.

او با بیان این که هدف از تهیه این بسته، ارائه آن به مراکز استانی جهت استفاده در طرح های مطالعاتی ـ عمرانی است، توضیح داد: مراکز استانی می توانند با توجه به اطلاعات موجود نسبت به تکمیل آنالیز های باستان شناسی در مناطقی که هنوز احتیاج به آنالیز دارد، برنامه ریزی نمایند.

شیرازی گفت: اطلاعات موجود در این بسته شامل تصاویر هوایی، منحنی میزان در مقیاس، شبکه بندی باستان شناسی با شماره هر شبکه، اطلاعات مکانی مربوط به تقسیمات سیاسی ایران مانند شهر، روستا، جاده و غیره و دفترچه راهنما نقشه باستان شناسی و مدل داده است.

او یکی از مهمترین ویژگی های نقشه باستان شناسی ایران را امکان مدیریت برنامه های عمرانی دانست و توضیح داد: هر طرح عمرانی که از پژوهشکده باستان شناسی استعلام می شود در سامانه نقشه باستان شناسی مورد سنجش و پایش نهاده شده است و نسبت به طرح برنامه های مدیریتی برای آنالیز، شناسایی و اقدامات پژوهشی آن در نظر گرفته می شود.